Engelli Kullanıcılar için Kütüphane İmkânları
1. Engelli Rampası: Bina girişinde fiziksel engelli kullanıcıların tekerlekli sandalye ile geçişini sağlamaktadır.
2. Duyumsanabilir Alanlar: Bina genelinde, girişten son kata kadar, görme engelli kullanıcıların hareket kabiliyetini sağlayan, sarı
renkli, zemine sabitlenmiş, duyumsanabilir alan ve yönlendirmeler bulunmaktadır.
3. WC'ler ve Acil Çağrı Sistemi: Tüm katlarda, engelli kullanımına uygun, acil çağrı sistemi monte edilmiş wc' ler bulunmaktadır.
4. Asansörler: Asansörler, engelli geçişine ve tekerlekli sandalye geçişine uygundur. Asansör düğmeleri, üzerinde görme engelliler
için Braille (Kabartma) alfabesi ile oluşturulmuş isimlendirilmeler bulunmaktadır. Ayrıca her kat hareketinde kişiye, bulunduğu kat
hakkında sesli olarak bilgi vermektedir.
5. Ödünç Alma / İade: Kitap ödünç alma ve iade cihazı (Self-Check), fiziksel engellilerin ve tekerlekli sandelye ile kullanımı için
uygun şekilde tasaranmıştır. Cihazın yükseklik ve ekran ayarı engelli kullanıcıya uygun şekilde tasarlanmıştır.
6. Danışma: Danışma bankomuz, fiziksel engellilerin kullanımına uygun hale getirilmiş ve içerisine tekerlekli sandalye girebilecek
şekilde tasarlanmıştır.
7. Tarama Terminali: Tarama terminali, fiziksel engelli kullanıcıların kullanımına uygun olarak dizayn edilmiştir. Tekerlekli sandalye
ve diğer yükseklik ayarları buna göre tasarlanmış ve kullanıma açılmıştır.
8. Çok Amaçlı Salon: Çok amaçlı konferans salonu, bilgisayar laboratuvarı ve kullanım alanına dönüştürülebilmektedir. Salonda
56 adet bilgisayar bulunmakta ve bu bilgisayardan en arka bölümde yer alan 8 adetinin arka kısmında (fiziksel engelli ve tekerlekli
sandalye üzerinden kullanım kolaylığı için ) alan bırakılmış ve engelli kullanımına uygun hale getirilmiştir. Ayrıca kablosuz fare ve
klavye ile de bilgisayar kullanım kolaylığı sağlanmıştır.
9. Kapı Geçişleri : Fiziksel engellilerin kullanım kolaylığı için, genel kullanım alan geçişleri süekli olarak açıktır.Ayrıca; fotokopi birimi,
engelli birimi ve kütüphane girişi, açılır-kapanır kapı ile donatıldığından,kullanıcının tekerlekli sandalye ile geçişine destek vermektedir.
10. Mobilyalar: Engelli biriminde kullanılan mobilyalar, tekerlekli sandalyeli kullanıcılar ve görme engelli kullanıcıların kütüphanede
dolaşımına uygun şekilde tasarlanmıştır. Çarpma riskleri en aza indirgenmiştir.
11. Engelli Birm Sorumlusu: Engelli biriminde konumlandırmaya da ayrıca özen gösterilmiş, engelli birim sorumlusunun çalışma
alanı, kullanıcıların direk gözetimine uygun bir şekilde (öncelikli olarak görme engelli, sonrasında fiziksel engelliler) konumlandırıl-
mıştır. Birim sorumlusunun bulunduğu yer, engelli biriminin tüm bölümerine hakim olacak şekilde tasarlanmıştır.
12. Ses Kayıt ve Okuma Kabini: Engelli biriminde, akustik ses kayıt ve okuma kabini oluşturulmuş ve çeşitli donanımlarla kullanıma
hazır hale getirilmiştir. Görme engelliler için oluşturulacak olan sesli kitapların daisy formatında üretimine ortam sağlanmıştır. Bu for-
matla, görme engelli kullanıcının normal kullanıcılar gibi ihtiyaç duydukları; eser içerisinde herhangi bir alana direk geçiş, içindekiler
kısmından ilgili alana geçiş gibi özellikler kazanmış olan sesli kitap standardında kitap oluşturma imkânı sağlanmıştır. Kabin, ses izo-
lasyonuna uygun bir şekilde; çam ağacı, taş yünü, termal cam piramit sünger ve kauçuk kullanılarak kaplanmıştır.
13. Daisy Kayıt Cihazı: Cihaz, görme engelliler için Daisy formatında sesli kitap üretmeye uygun, özel olarak tasarlanmıştır. CD
okuma ve CD’ye yazma özelliği bulunmakta ve hafıza kartı takılabilir durumdadır. MP3, MP2, DAISY ADPCM2, PCM formatlı ses
dosyalarını ve görme engelliler için özel ses formatı olan DASIY 2.0 ve 2.02 dosyalarını açabilmektedir. Daisy Düzenleme Progra-
mı kayıt anında cümle aralarında bekleme zamanı ayarlayabilir, başlıklar ve açıklamalar text olarak girilebilir.
14. Braille Kabartma Yazıcı: İhtiyaç duyulan durumlarda kullanıcıya; A3,A4 ve A5 formatlarında baskı yaparak kullanıcının bilgi ihtiya-
cını karşılayabilmektedir. Darbe ile çalışması nedeniyle ilave ses izolasyonu için orijinal akustik kabini ile birlikte kullanılmaktadır ve ila-
ve bir kabin içerisinde sağlaması yapılmıştır.
15. Braille Çeviri programı: Bu program, yazıcıdan baskı almayı sağlayacak metinleri Braille alfabesi ile basmaya uygun şekle
getirmektedir. Türk dilinde kısaltmasız ve 1’li ve 2’li ve hece kısaltması yapabilmektedir. MathType denklemleri içeren dosyaları
ve LATex, Scientific Notbook dosyalarını açabilmektedir. 100 farklı dilde Braille çevirisi yapabilmektedir.
16. Monitör ve Klavyeler: Birimde, iki adet Braille Monitör ve Kabartma Klavye Monitör kullanıma hazır haldedir. Monitör, üstünde
görme engellilerin 6 noktalı yazısını yazabilmesine imkan tanıyan özel klavye ile bütünleşik şekildedir. Bilgisayardaki ekran okuma
programıyla tam bir uyumluluk içinde çalışabilen, üstündeki 6 noktalı kabartma klavyesi ile ekran okuma programının kısayollarının
kullanılmasına olanak sağlayan ve Windows yönetilebilen yapıdadır. Kabartma klavyedeki tuş komutları değiştirilebilir, istendiği
zaman başka tuşlar atanabilir. Bütün fonksiyonları tek tek yapılandırılabilir. Klavye, kullanıcının doğal el hareketlerine uygun olarak
tasarlanmış, üstünde navigasyon tuşlarına sahiptir.
17. Ekran Büyütme Programı: Program, ekranda 36 kademede 6 kat büyütme sağlayabilmekte, Textleri HD çözünürlülükte
sunabilmektedir. Parlamayı ortadan kaldıran ve kontrast artırabilen dahili renk seçenekleri bulunmaktadır.
18. Grafik Yazıcı : Özel kağıtlarını ayarlanabilir düzeyde ısıtarak kabartabilir, şekil ve grafikleri kabartmalı grafik kağıdına basabilir.
Sesli uyarılar ile görme engelliler için kolay kullanım imkanı sağlar.
19. Ekran Okuma Programı : Dünyada ve Türkiye’de en yaygın olarak kullanılan ekran okuma programı olan "Jaws" kullanılmaktadır.
İşletim sistemi aktif hale geldiği andan itibaren bilgisayar ile programların görme engelliler tarafından kullanımı ve kontrolünü sağlamak-
tadır.Çeşitli formatlardaki resimler üzerinde bulunan yazıları okuyabilmektedir.(Dahili OCR) Ekran okuma programının içerisinde görme
engelliler için özel formatta üretilmiş Daisy kitapları dinleme imkanı sunan "Daisy Player" bulunmaktadır. Metin okuma sırasında metnin
belli yerlerine işaret koyarak daha sonra sadece bu işaretlenmiş yerlerin okunması ve başka bir belgeye kopyalanmasını sağlayabililir.
Bu da ;ders çalışma, araştırma yapma ve notlar alma yönünden görme engelli kullanıcıya etkinlik kazandıracaktır. Görme engelli kulla-
nıcı, internette sık kullandığı sayfalarda (gazete köşe yazısının başlığı gibi) istediği noktalara bir yer işareti koyabilir, daha sonra bu
sayfaya girdiğinde bu noktaya tek tuşla ulaşabilir ve bu işaretli noktaları bir pencerede listeleyebilir. Böylece program, görme engelli
kullanıcıya çok karışık portallarda seri dolaşım ve kullanım imkanı verebilmiş olacaktır. Bu işaretleme hem kalıcı hem de geçici şekliyle
de yapılabilmektedir. Kullanıcı, her ses için ayrı hız ve ton ayarı oluşturulup profiller yapabilir. Böylece çalışma şekline göre daha etkili
okumaya imkan verebilmiş olacaktır. Ekrandaki resim ve simgeler hariç her şeyi seslendirmelidir.Simgeleri ve grafikleri de etiketleyerek
kullanılır hale getirebilir. Arapça ve Osmanlıca harfleri, bir Arapça sentezleyiciye ihtiyaç duymadan Türkçe ve İngilizce sentezleyici ile
okuyabilir.
20. Kulaklıklar: Engelli biriminde, görme engelliler için seslendirilen kaynakları dinlemek için, tüm bilgisayarlarda kullanılmak üzere
(terleme ve sıvıya dayanaklı) hazırlanmış kulaklıklar bulunmaktadır. Kullanıcıların birbirlerinin bilgisayarlarından ve çevreden gelen
seslerden etkilenmemesi için kullanımı önemlidir.
21. Sesli Kitaplar, Eğitim Videoları, Dergi ve Gazeteler : Kütüphanemizde online veritabanlarımız aracılığı ile erişilen 5792 adet farklı
dillerde sesli kitap bulunmaktadır.
Kütüphanemzde, online veritabanlarımız aracılığı ile erişilen 5332 başlık eğitim videosu bulunmaktadır.
Kütüphanemizde, online veritabanlarımız aracılığı ile 99 tanesi ülkemizden olmak üzere dünyanın bir çok yerinden ile 3598 adet gazete
ve 3927 adet dergiye (birçoğuna sesli olarak dinleme özelliğine sahip) erişim imkanı verilmektedir.
22. Kitap Okuma Sistemi: Birimde, görme engelliler için kullanılan bilgisayarlarda Pearl Doküman Okuyucu (Kitap Okuma Sistemi) bulunmaktadır.
Saniyeler içerisinde dokümanı okuyabilir, taranan metinleri braille formatına çevirip braille yazıcıya baskı için gönderebilir. Gelişmiş arama seçeneği
ile internetten kitap tanımlı kütüphanelerden kitap taraması yapıp download edip okuyabilir. Az görenler için de taratılan kitap farklı kontrastlar ve
büyüklüklere göre özel ayarlanarak kullanıcının görmesi sağlanabilir.
23. Taşınabilir Kitap Okuma Makinesi: Engelli biriminde görme engelliler için “Taşınabilir Kitap Okuma Makinesi” bulunmaktadır. Doğru ve anında
nesne ve metinleri büyüterek, tarama ve okuma yapabilmektedir. Kullanımı kolay, 1,6 kg ağırlığı ile hafif ve taşınabilirdir. Şarj edilebilir pil ile veya
güç kablosu ile kullanılabilmelidir. Taranan belgeleri ve fotoğrafları saklayabilmelidir.
24. Ekran Büyütücü: Birimde, görme engelliler için 22 inç boyutunda "Topaz Ekran Büyütücü" cihaz bulunmaktadır. Görüntüyü anında netleştiren
otomatik olarak fokuslayan oto fokus özelliği bulunmaktadır. Herhangi bir dökümanı altına koyup direk okumaya başlanabilmektedir.Resmi dondu-
rup incelemeye imkan vermektedir. Ekran yüksekliği ayarlanabilmekte, nesnelerin üzerine konulduğu tabla 360 derece hareket ettirilebilmekte ve
ekranda 66 kata kadar büyüme sağllayabilmektedir.
25. Fiziksel Engelli Mouse: Birimde fiziksel engellilerin kullanabileceği “Fiziksel Engelli Mouse” bulunmaktadır. Kullanıcı, Windows ortamındaki
bilgisayar kullanımını ellerini kullanmadan sağlayabilmektedir. Klavye kullanım imkanı da sağlamaktadır.
26. Görsel Yönlendirmeler: İşitme engelliler için self-check (Kitap Ödünç Alma -Verme) cihazında yönlendirmeler yapılmıştır. Engelli biriminde
işitme engelliler için kullanılan bilgisayarlarda, altyazılı ve işitme engelli işaret dili ile çevirisi yapılan görsel materyallerle yönlendirmeler bulun-
maktadır. İşitme engellilerin Merkez Kütüphane binası içerisinde sanal gezinti videosu bulunan tanıtım ekranı ile binayı sanal olarak gezinme-
leri ve öğrenmeleri sağlanmaktadır. Katlarda bulunan kat planları ve yönlendirme işaretleri ile işitme engelli kullanıcılarımıza yönlendirmeler
yapılmaktadır.
Muhammet KIZIL
Artvin Çoruh Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı
İletişim: (0466) 215 10 21 Dahili: 45 00
E-posta: muhammetkizil@artvin.edu.tr